El Nino dönemi bitiyor, yaz sonu itibarıyla La Nina hava olayı başlıyor. Dünyanın dört bir yanında rekor sıcaklıklar, aşırı yağışlar ve kuraklık bekleniyor. Uzmanlar, 2024’ün ikinci yarısı için özellikle tahıl türü emtialarda fiyat patlaması uyarısı yaptı: “La Nina etkisi, sonbaharda fiyatlara yansır.”
Emre ERGÜL
El Nino… Türkçesi “Yaramaz (erkek) çocuk…” Pasifik Okyanusu’nda suların ısınmasıyla, önce okyanuslara kıyısı olan ülkelerde, ardından dünya genelinde sıcaklıkların artmasına neden olan hava olayı… 2 ila 7 yılda bir meydana geliyor. Genelde 9 ila 12 ay sürüyor. Geçen yılın haziran ayında başladı, bu yılın nisanında sona erdi.
“ABD, en kuvvetli kasırga sezonuna hazırlanıyor”
La Nina… Türkçesi “Hırçın (kız) çocuk…” O da El Nino dönemi sonrası okyanus sularının soğumasıyla, önce okyanuslara kıyısı olan ülkelerde, ardından dünya genelinde sıcaklıkların düşmesine neden olan hava olayı… ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi’ne (NOAA) göre dünya, yazın sonunda La Nina dönemine giriyor. Hal böyle olunca da Amerikan basınında “ABD, en kuvvetli kasırga sezonuna hazırlanıyor” manşetleri atılmaya başlandı.
“Güney Yarımküre’nin alacağı darbe telafi edilemeyecek”
Ekonomi basınının gündemi ise şu soru: “El Nino’dan La Nina’ya geçiş, global ekonomiyi nasıl etkiler?” EuroMonitor International, “Emtia Piyasası Görünümü 2024: Baskılar Hafifledi, Ancak Jeopolitik Alevlenmeler Piyasa Oynaklığını Artırıyor” başlıklı raporunda bu yılın ikinci yarısı için dünyayı uyardı.
Londra merkezli 52 yıllık pazar araştırma şirketi, El Nino’dan La Nina’ya geçişte üç emtia ürünündeki baskıya dikkat çekiyor: “Şeker, pirinç, kakao.” Emtia uzmanı Haluk İzzet Mutlu da buğday, mısır, arpa ve soya gibi tahıl emtialarında fiyat artışı yaşanacağını tahmin ediyor. DÜNYA’ya konuşan Mutlu, La Nina etkisini şöyle özetledi: “Güney Amerika’daki ekim alanlarında sıkıntı var. El Nino döneminde aşırı yağışlardan ekim yapılamadı. Normalde emtia piyasasında Kuzey Yarımküre ile Güney Yarımküre birbirini destekler.
Bu yıl, El Nino’nun Kuzey Yarımküre’ye vurduğu darbeyi, Güney Yarımküre’deki hasatlar karşılamıştı. Ancak Güney Amerika’daki ekim krizi, Güney Yarımküre’deki rekolte dönemi olan Ocak 2025’te baş gösterecek. El Nino’dan yara alarak çıkan Kuzey Yarımküre, Güney Yarımküre’nin La Nina’dan aldığı darbeleri karşılayamayacak. Hatta, Kuzey’de işler iyi gitse bile, La Nina etkisi 2024’ün sonbaharında fiyatlara yansıyacak. Rusya-Ukrayna Savaşı da sürüyor, üretim hâlâ sıkıntılı. Sonbahardan itibaren enflasyonla mücadele eden ülkeler açısından sıkıntılı bir döneme girilecek.”
ABD raporuna göre, Türkiye’de büyük üretim kaybı olmayacak
En merak edilen sorulardan biri de La Nina’nın Türkiye’yi etkileyip etkilemeyeceği… Boğaziçi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Levent Kurnaz’a göre, “La Nina’nın Türkiye’ye yağışlar açısından çok şiddetli bir etkisi olmayacak.” Kurnaz, “İstanbul’a her zaman kar yağabilir.
La Lina bu ihtimali biraz daha artırır” diyor. Aynı üniversiteden Dr. Tufan Turp da Türkiye’de El Nino ve La Nina etkilerinin Pasifik Adaları, Okyanusya, Avustralya, Güney ve Kuzey Amerika ile Asya’daki kadar belirgin olmadığını düşünüyor: “Türkiye özelinde net biçimde değerlendirme yapmak doğru olmayabilir. Bu hava olaylarının Türkiye’deki etkileri küresel ölçekteki etkilerle benzerlik gösterse de daha azdır. Tutarlı öngörüde bulunmak zor.”
Emtia uzmanı Haluk İzzet Mutlu da ABD Tarım Enstitüsü’nün son raporuna dikkat çekiyor: “Raporun Türkiye bölümünde yılın ikinci yarısı için kötü bir şey yok. Çok büyük bir üretim kaybı olacağına dair bir ibare yok. Hoş bizde üretim açığı hep var. Sorun olmayacak denmesi, ithalat yapmayacağımız anlamına gelmiyor. Belki de daha fazla ithalata gerek olmayacak diye okumak lazım.”
