Eski Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürü İsmail KEMALOĞLU, Tarım Gazetesi için kaleme aldı.
ESKİ TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ GENEL MÜDÜRÜ İK TARIMÜSSÜ ULUSLARARASI DANIŞMANLIK KURUCUSU
Tarım ürünleri piyasası için lisanslı depoculuk çok önemli bir adımdır. Bizim tanımlamamız ile lisanslı depolar, ‘Tarımın Barajları’dır. Zira tarım ürünlerinin iktisadi dinamiklerine baktığımızda; – üretim süreci uzun, – risk ve belirsizlik barındıran, – nakit dönüşü yılı aşan, – arz ve talep dengesizliğine bağlı olarak arzın ötelenmek zorunda olunduğu, – pazar garantisi olmayan bir iktisadi faaliyettir. Neyi ne kadar üreteceğinizi çoğu zaman belirleyemezsiniz. Tarımsal faaliyet genel anlamda açık fabrikada yapılan üretim olarak bazen çok bol, bazen çok az ürün elde etmenize sebep olur. Bu açıdan ürünlerin depolanması, sağlıklı şartlarda muhafazası hem ileriki ayların ihtiyacını garanti etmek, hem de piyasa fiyat istikrarı için son derece önemlidir. Lisanslı depoculuk; depolamaya uygun nitelikteki hububat, baklagiller, yağlı tohumlar, pamuk, fındık, zeytin, zeytinyağı ve kuru kayısı gibi standardize edilebilen temel ve işlenmiş tarım ürünlerinin standartları belirlenerek emniyetli ve sağlıklı koşullarda lisanslı depo işletmelerine ait depolarda depolanmasını ve bu ürünlerin ticaretinin yine bu işletmeler tarafından düzenlenen ürün senetleri vasıtasıyla yapılmasını amaçlayan bir depoculuk faaliyetidir.
Yasal düzenlemeler
Ülkemizde depoculuğun tartışması çok eski yıllara dayanır. Ancak 2005 yılına kadar mevzuat olarak bir yapıya büründürülemedi. 5300 sayılı ‘Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu’ 17 Şubat 2005 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kanun ile depolamaya uygun nitelikteki ürünler için lisanslı depoculuğun gerekli hukuki altyapısı kurulmuş oldu. Tabii her bir ürün grupları için de ikincil mevzuat dediğimiz ve uygulamaya dair usul ve esasları detaylı belirleyen yönetmelik, tebliğ gibi düzenlemelerin sorumlu bakanlık olan Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanması gerekiyordu. Uygulamaya yönelik olarak bugüne kadar 4 adet yönetmelik, 9 adet tebliğ çıkarılmıştır. Yönetmelikler şunlar:
* Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Yönetmeliği
* Lisanslı Depoculuk Tazmin Fonu Yönetmeliği,
* Elektronik Ürün Senedi Yönetmeliği,
* Yetkili Sınıflandırıcıların Lisans Alma, Faaliyet ve Denetimi Hakkında Yönetmelik Tebliğler şunlar; -Hububat, Baklagiller ve Yağlı Tohumlar Lisanslı Depo Tebliği –Pamuk Lisanslı Depo Tebliği -Fındık Lisanslı Depo Tebliği -Zeytin Lisanslı Depo Tebliği -Zeytinyağı Lisanslı Depo Tebliği -Kuru Kayısı Lisanslı Depo Tebliği -Antepfıstığı Lisanslı Depo Tebliği -Kuru Üzüm Lisanslı Depo Tebliği -Süt Ürünleri Lisanslı Depo Tebliği’dir.
Ürün ihtisas borsaları ve depoculuk Öte yandan, depolamaya uygun nitelikteki ürünlerin gerek fiziki ve gerekse bu ürünleri temsil eden ürün senetleri vasıtasıyla “anonim şirket şeklinde faaliyet gösteren ürün ihtisas borsalarında” veya böyle bir borsa faaliyette bulunmuyorsa teknik, kurumsal ve mali alt yapısı yeterli olan ve Ticaret Bakanlığı’ndan izin alan ticaret borsalarında ticaretinin yürütülmesini düzenleyen 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununun 53 üncü maddesi 1 Haziran 2004 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konulmuştur. Bu Kanuna istinaden, uygulamaya yönelik olarak bu güne kadar 3 Yönetmelik çıkarılmıştır. Bunlar: -Ürün İhtisas Borsalarının Kuruluş, işleyiş ve Denetim Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik, -Ticaret Borsaları ile Ürün İhtisas Borsalarında Alivre ve Vadeli Alım Satım Yönetmeliği -Türkiye Ürün İhtisas Borsasında Aracılık Faaliyetleri İle Aracıların Gözetimi ve Denetimi Hakkında Yönetmelik
Lisanslı depoculuk sistem ile neler amaçlanıyor
Hasat dönemlerinde tarım ürünlerindeki arz yığılması nedeniyle oluşan fiyat düşüşlerinin önlenmesi ve piyasanın dengelenmesi, Özellikle finansman sıkıntısı çeken küçük çiftçiler ile ürün sahiplerinin, lisanslı depolara verdikleri ürünleri karşılığında aldıkları ürün senetleri aracılığıyla bankalardan kredi ve finansman sağlamaları, Tarım ürünleri ticaretinin herkesçe kabul gören standartları belirlenmiş ürünler üzerinden yapılması, kaliteli üretimin teşvik edilmesi, güvenli bir piyasanın oluşturulması, Tarım ürünleri ticaretinin kayıt altına alınması, Üretimde ve fiyatlandırmada Devlet müdahalelerinin asgariye indirilmesi, bu alana yönelik yapılan yüksek harcamalardan önemli tasarruf sağlanması, serbest piyasa ve fiyat oluşumunu bozan müdahalelerden uzaklaşılması, Yatırımcılar için dövize, altına, hisse senedine, faize ve benzerlerine alternatif yeni bir yatırım aracı sağlanması, Ürün ticareti ile uğraşan tacir ve sanayicilerimizce, kalitesi bilimsel kriterlere göre belirlenmiş ve fiyat istikrarı sağlanmış ürünlerin kolayca temini, Tarım ürünlerinin, fizikî mal ve numune gösterilmesine ve teslimine gerek olmaksızın ürün senetleri veya elektronik ürün senetleri aracılığıyla ticaretinin yapılması, Standardı belirlenmiş ürün ve lisanslı depo sistemiyle tarım ürünlerinde vadeli işlem ve opsiyon piyasalarına geçilmesi amaçlanmıştır.
