Bitlis hakkında ne kadar az şey biliyoruz. Belki de Bitlis deyince sizin de aklınıza ilk olarak “Bitlis’te Beş Minare” türküsü geliyordur. Hâlbuki bu türkü bile bırakın şehir hakkında sağlıklı bir bilgi vermeyi, yıllarca hepimizi kandırmış. Çünkü hayallerinizi yıkmış olmayayım ama Bitlis’te beş minare yok!
Ruslar Bitlis’i işgal eder. Savaş esnasında Bitlis’ten kaçan bir baba oğul, Rusların çekilmesinden sonra harabe şehir görüntüsü alan Bitlis’e geri gelmek ister. Tam Bitlis’e hâkim konumdaki Dideban Dağı eteğine vardıklarında baba, şehirde canlı kalıp kalmadığını öğrenmek için oğlunu şehre gönderir. Bir süre sonra oğul döner ve uzaktan babasına şöyle seslenir: “Şehirde yaşama dair hiçbir iz yok! Sadece beş tane minare ayakta kalmış.” Bunu duyan baba yıkılır, diz çöker ve şöyle bir ağıt yakarak oğlunu yanına çağırır:
“Bitlis’te beş minare, beri gel oğlan beri gel.
Yüreğim dolu yâre, beri gel canan beri gel.”
İşte “Bitlis’te Beş Minare” türküsünün çıkışına dair anlatılan hikâyelerden biri böyle… Zamanla o babanın ağıtı, türkü hâline gelir. Peki, bu türkünün gerisi nasıldı?
“İsterem yanan gelem (beri gel oğlan beri gel)
Cebimde yok beş pare (beri gel canan beri gel)
Tüfegim dolu saçma (beri gel oğlan beri gel)
Güzelim benden kaçma (beri gel canan beri gel)
Doksan dokuz yaram var (beri gel oğlan beri gel)
Bir yara da sen açma (beri gel canan beri gel)”
Bu türküden yola çıkarak, Mahsun Kırmızıgül’ün çektiği bir de film var. Temelde İslamofobi eleştirisine dayanması amaçlanan ve Yeni Akit gazetesinin “Fethullah Gülen’in propagandasını yapmak”la suçladığı “New York’ta Beş Minare” isimli filmin hikâyesi, İstanbul, New York, Bitlis üçgeninde geçiyor. Film eleştirmeni değilim, takdiri sizlere bırakıyorum.
Ama netliğe kavuşturmamız gereken bir konu var: Bitlis’in beş minaresi var mıdır? Araştırmacı yazar Mehmet Törehan Serdar, Bitlis’te Şerefiye, Ulu, Meydan ve Gökmeydan adlı dört tarihî camide dört minare bulunduğunu belirtirken Evliya Çelebi de şehirdeki camileri “Şerefeddin, Bedlis, Saraçhane, Debbağlar ve Şeref Han” olarak sayıyor ve Debbağlar Cami’nin minaresi olmadığını ekliyor. Bu konuyu da netliğe kavuşturduğumuza göre artık yeni tanıştığınız bir Bitlisliye beş minare olup olmadığını sormazsınız.
