İsrail-İran çatışması, gübre arzından buğday fiyatlarına kadar küresel tarım zincirinde sarsıntı yaratma potansiyeline sahip. Hürmüz Boğazı üzerindeki riskler ve artan enerji maliyetlerinin gıda fiyatlarında yeni bir dalgayı tetikleyebileceği uyarısı yapılıyor.
İsrail’in geçen hafta İran’ın nükleer tesislerine yönelik başlattığı hava saldırılarıyla alevlenen Orta Doğu’daki jeopolitik kriz, enerji piyasalarının ardından tarım sektöründe de etkisini hissettirmeye başladı. Başta buğday olmak üzere temel tahıl emtialarında fiyatlar yükselişe geçerken, küresel tedarik zincirlerinde güvenlik kaygıları artıyor. Özellikle Basra Körfezi ve Kızıldeniz’deki transit yollarının tehlikeye girmesi, hem enerji hem de tarım ürünlerinin sevkiyatını doğrudan tehdit ediyor.
Buğdayda fiyat sıçraması
Paris’te işlem gören Eylül vadeli buğday kontratı 203 euro/ton seviyesine çıkarak geçen haftaki dip seviyelerden toparlandı. Chicago piyasasında da fiyatlar, dört haftanın en düşük seviyesinden yükselip 5.70 buşel/dolar seviyesine çıktı.
Analistler bu artışın, çatışmanın tetiklediği kısa pozisyon kapanmalarından kaynaklandığını belirtirken, petrol fiyatlarındaki artışın üretim maliyetlerine yansıyacağı korkusu da fiyatları tetikliyor.
Ticaret yolları risk altında
Basra Körfezi ve Kızıldeniz rotaları, dünya tarım ticareti açısından kritik önemde. 2024’te bu rotalardan toplam 52 milyon ton tarım ürünü sevk edildi; bu, küresel tarımsal sevkiyatların yaklaşık yüzde 8’ine denk geliyor. S&P Global verilerine göre, haziran ortasında transit halindeki yaklaşık 80 gem i, bu yollar üzerinden soya fasulyesi, şeker, mısır ve buğday taşıyordu. Özellikle Brezilya ve Arjantin çıkışlı ürünler risk altında. İran’ın ithalatı büyük oranda mısıra dayanıyor ve en fazla sevkiyat Brezilya’dan geliyor. Uzmanlar, bölgedeki herhangi bir deniz trafiği aksamasının, tarım ürünlerinde zincirleme fiyat artışlarına neden olabileceğini belirtiyor.
